Suchergebnisse

Միջնադարյան Հայաստանի վանական համալիրների բնականոն զարգացումը խոչընդոտել են նաև երկրաբանական երևույթները, մասնավորապես՝ երկրաշարժերը: Այդ մասին են վկայում գրավոր սկզբնաղբյուրներում պահպանված բազմաթիվ տեղեկությունները, որոնց վերլուծությամբ փորձել ենք ներկայացնել Սյունյաց եպիսկոպոսանիստ և հոգևոր-մշակութային կենտրոն Տաթևի վանքի շինարարական փուլերի ընդհանուր նկարագիրը: Ուսումնասիրությունը պարզում է, որ հիմնադրումից ի վեր Տաթևի վանական համալիրը դարերի ընթացքում քանիցս հիմնանորոգվել ու նոր շինություններով է համալրվել, որոնց բուն պատճառը տեղանքին բնորոշ երկրաբանական փոփոխություններն ու երկրաշարժերն են: Այսու, կարելի է հատկանշել շինարարական յոթ ընդգրկուն փուլ՝ IX դարից մինչև 1931 թ. մեծ երկրաշարժը (երկրաշարժեր են գրանցվել նաև 735 թ., 1139 թ., 1232 թ., 1235 թ., 1308 թ., 1406 թ., 1658 թ., 1840-ականներ, 1881 թ.), որոնց հետևանքով համալիրը, չնայած կրած վնասներին ու կորուստներին, շարունակել է ընդարձակվել: Փաստելի է, որ, օրինակ, Ս. Պողոս-Պետրոս տաճարը կառուցվել է 895-906 թթ. երկրաշարժից խարխլված վաղմիջնադարյան եկեղեցու տեղում՝ Սյունյաց իշխանների մեկենասությամբ, կամ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, որը մեծապես վնասվել էր Գանձակի 1139 թ. երկրաշարժից, 1295 թ. ի հիմանց վերակառուցվել է Սյունյաց մետրոպոլիտ Ստեփանոս Օրբելյանի նախաձեռնությամբ և այլն: Պետք է արձանագրել նաև, որ երկրաշարժերի հետևանքով վերափոխվող վանական համալիրի շինարարական փուլերի արդյունավետությունը պայմանավորված էր նաև այս հոգևոր կենտրոնի՝ ոչ միայն վանական, այլև կրթամշակութային գործառույթներով, որոնց գագաթնակետը դարձավ Տաթևի բարձրագույն համալսարանը:

Ուշ միջնադարում պարսկական ճարտարապետությունը և շինարվեստը որոշակի կնիք են թողել Երևանի քաղաքային կերպարի ձևավորման վրա, երբ այն դարձավ Սեֆյան տերության Երևանի կուսակալության վարչական կենտրոնը: Սեֆյանների վերելքով նշանավորվեց պարսկական մշակույթի և ճարտարապետության ծաղկման նոր դարաշրջանը: Նրանց օրոք ստեղծված ճարտարապետական հորինվածքային և ոճական առանձնահատկություններով կառուցված շենքերը ուշմիջնադարյան Երևանի քաղաքային կերպարի անբաժանելի մասն են: Այդ շրջանում Երևանի հայկական հոգևոր-մշակութային, քաղաքացիական և բնակելի շենքերից զատ, պարսիկ խաների օրոք կառուցվում և վերակառուցվում էին Երևանի բերդը, մի շարք մզկիթներ, շուկա-հրապարակներ, իջևանատներ, բաղնիքներ և ինժեներական կառույցներ: Որոշ խաների օրոք, որոնք բարյացակամ վերաբերմունք էին դրսևորում հայերի նկատմամբ, վերականգնվում և բարեկարգվում էին հայկական հոգևոր-մշակութային օջախները: Ուշադրություն էր հատկացվում նաև Երևանի ոռոգման համակարգին և ենթակառուցվածքներին:
Персидская архитектура и строительное искусство наложили своеобразный отпечаток на градостроительство Еревана в период позднего средне-вековья, когда город стал административным центром Ереванского ханства в Сефевидской империи. Новый расцвет персидской культуры и архитекту-ры был связан с приходом к власти Сефевидов. Здания с присущими персидской культуре архитектурно-стилистическими особенностями составляют неотъемлемую часть городского облика позднесредневекового Еревана. В этот период, кроме армянских духовно-культурных, гражданских и жилых построек, при персидских ханах были построены и перестроены Ереванская крепость, ряд мечетей, рыночные площади, постоялые дворы, бани и инженерные сооружения. В годы правления некоторых ханов, проявлявших лояльное отношение к армянам, восстанавливались и благоустраивались армянские духовно-культурные центры. Особое внимание было уделено системе водоснабжения и инфраструктуре Еревана.
The Persian architecture and construction art influenced the urban planning of Yerevan in the late medieval period when the city was the administrative centre of the Yerevan khanate in the Safavid Empire. The new age of the heyday of the Persian culture and architecture was marked with the rise of Safavids. The edifices built in the Persian architectural and stylistic peculiarities constitute the inseparable part of the Yerevan urban landscape. Along with Armenian religeous and cultural, public and residential buildings the Iranian governors built and rebuilt the Yerevan fortress, a number of mosques, squares, inns, bathhouses, and engineering structures. During the rule of khans who were well-disposed towards Armenians, the Armenian religious and cultural centres were built and restored. The Persian governors paid attention on the water supply system and infrastructure as well.